نقد کهن الگویی گرشاسب نامه اسدی طوسی

گرشاسب نامه اسدی طوسی یکی از مهم ترین منابع حماسی موجود بعد از شاهنامه فردوسی است. حماسه ها صورت شفاهی روایت هایی هستند که از اساطیر سرچشمه گرفته و در ادوار بعد مکتوب شده اند. کارل گوستاو یونگ پس از غور در اساطیر سرچشمه و خاستگاه مشترکی را برای آن ها متصور شد و آن را ناخوداگاه جمعی نامید، که این ناخوداگاه جمعی حاوی محتویاتی است که کهن الگو نام دارد. در این جستار تلاش شده تا گرشاسب نامه اسدی با تکیه بر آرای یونگ و شاگردانش مورد بررسی و نقد کهن الگویی قرار بگیرد. در فصل اول به مساله پژوهش، پیشینه و ضرورت آن پرداخته شده است. در فصل دوم به دلیل نارسایی ها و کاستی هایی که گرشاسب نامه اسدی در انعکاس شخصیت گرشاسب دارد، بررسی متون پیش از آن ضروری می نمود. در فصل سوم کهن الگوها را در قالب شخصیت های کهن الگویی ، موقعیت کهن الگویی و کهن الگوی فردیت یابی تقسیم بندی شده اند. انگاره ها و نمادهای کهن الگویی نه در فصلی مجزا بلکه در هر بخش بنابر نیاز همان فصل مورد بررسی قرار گرفت. در نهایت این نتیجه حاصل شد که گرشاسب بزرگ ترین نمونه «قهرمان» اساطیری و حماسی ایران است، او در اساطیر دو مرحله زندگی دارد: در مرحله اول که در عصر آمیزگی است به گناهِ هم خوابگی با پری یا آزردن ایزد آذر با تیر یک تورانی به خواب می رود، منِ قهرمان گرچه تمامی نیروهای اهریمنی را مغلوب خود کرده است اما ماجرای نبرد او با ضحاک، بارزترین نمود اهریمن در اساطیر ایران، به مرحله دوم زندگی او پس از این که در زمان فرشگرد احیا می شود، موکول شده است. نیروی فکری مسلط در دوره اسدی بدین گونه بوده که خود را مطابق با عمر دوازده هزارساله جهان و گاه شماری اوستایی در عصر آمیزگی قلمداد کرده و گرشاسب مقارن با زمانِ فریدون، بی شک گرشاسبی است که در مرحله اول حیات خود به سر می برد. گرچه در این پایان نامه ما با نمود کهن الگوهای شخصیتی رو به رو هستیم اما مهم ترین فرایند یعنی فردیت قهرمان مسکوت مانده است.